Zator płucny – cichy zabójca

Zator płucny – przyczyny powstawania

Zator płucny to nic innego jak stan kliniczny, w którym dochodzi do zablokowania światła tętnicy płucnej, a tym samym prawidłowego przepływu krwi, przez masę zatorową. Uniemożliwia to prawidłową wymianę gazową w płucach, czego skutkiem jest niewydolność krążenia i śmierć. Materiałem blokującym światło tętnicy najczęściej jest skrzeplina (zazwyczaj pochodząca z żył kończyn dolnych lub miednicy mniejszej), jednak równie dobrze może to być tkanka tłuszczowa (uwolniona w wyniku masywnego złamania np. kości długiej), powietrze (skutek uboczny wprowadzenia lub usuwania wkłucia centralnego), płyn owodniowy (w wyniku przedwczesnego oddzielania się łożyska), masy nowotworowe lub ciała obce. Choć w ponad 30% przypadków nie udaje się ustalić przyczyny powstania zatoru, to według statystyk główną przyczyną zatoru płucnego jest zakrzepica żył głębokich. W jej wyniku powstają skrzepliny, które odrywają się od ścian naczyń żylnych i wraz z krwią wędrują po organizmie w kierunku naczyń płucnych blokując ich światło. Skrzepliny mogą również powstawać w wyniku długotrwałego unieruchomienia, z którym wiąże się zastój krwi w kończynach, np. po operacjach ortopedycznych, dlatego pacjentom podaje się profilaktycznie leki przeciwzakrzepowe. Jeśli chodzi o czynniki ryzyka w przypadku zatoru płucnego najczęściej wymienia się poza zakrzepicą żył głębokich również choroby układu sercowo-naczyniowego, zaawansowany wiek z towarzyszącą otyłością, zaawansowaną chorobę nowotworową oraz przewlekłą chorobę płuc.

Jak rozpoznać zator płucny?

Z uwagi na fakt, iż objawy zatoru płucnego mają charakter niespecyficzny i mogą być mylone np. z chorobą wieńcową zawałem serca lub atakiem astmy należy wykonać szereg badań, które pomogą w postawieniu trafnej diagnozy i udzieleniu pomocy. W pierwszej kolejności wykonuje się badania laboratoryjne określające poziom D-dimerów w osoczu oraz stężenie CKMB oraz troponin sercowych, które pomogą wyjaśnić czy mamy do czynienia z zatorem czy z zawałem serca. W międzyczasie wykonuje się badanie EKG oraz echo serca oraz zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej lub dającą dokładniejszy wynik tomografię komputerową klatki piersiowej z podaniem kontrastu do naczyń. Najlepszym badaniem diagnostycznym jest angio-TK tętnic płucnych, jednak ze względu na fakt, iż jest ona badaniem inwazyjnym wykonuje się ją jedynie w wyjątkowych przypadkach.

Zator płucny – leczenie i rokowanie

Ze względu na gwałtowny przebieg, rokowanie osoby z zatorem płucnym w dużej mierze zależy od tego, jak szybko zostanie udzielona jej pomoc. Szybka reakcja i podjęcie odpowiednich działań medycznych to klucz do ratowania życia pacjenta oraz zminimalizowania powikłań, które mogą wynikać z tej poważnej choroby. Każda minuta jest cenna, gdyż zator płucny wiąże się z ryzykiem znacznego ograniczenia przepływu krwi przez płuca, co może prowadzić do ciężkiej niewydolności oddechowej, a nawet zgonu.

Leczenie zatoru płucnego polega przede wszystkim na usunięciu masy zatorowej, co można osiągnąć zarówno farmakologicznie, jak i chirurgicznie. W pierwszej kolejności pacjentowi podaje się dożylnie duże dawki leków trombolitycznych, czyli takich, które rozpuszczają skrzeplinę blokującą naczynia krwionośne. Leki te, takie jak alteplaza czy streptokinaza, mają za zadanie jak najszybsze rozpuszczenie materiału zatorowego, przywracając odpowiedni przepływ krwi przez układ oddechowy. W trakcie tego procesu niezwykle istotne jest stałe monitorowanie stanu pacjenta, aby jak najszybciej zareagować na ewentualne powikłania.

Równocześnie z podawaniem leków trombolitycznych pacjentowi podaje się tlen, co ma na celu złagodzenie duszności, a także poprawę utlenowania krwi. W wielu przypadkach konieczne jest również podanie leków przeciwbólowych, gdyż zator płucny wiąże się z nagłym, silnym bólem w klatce piersiowej, który przypomina ból związany z zawałem serca. Złagodzenie bólu nie tylko poprawia komfort pacjenta, ale także pomaga zredukować stres, co jest szczególnie ważne w trakcie kryzysu zdrowotnego.

Jeżeli leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, konieczne staje się wykonanie embolektomii, czyli chirurgicznego zabiegu usunięcia materiału zatorowego. Embolektomia to skomplikowany zabieg, który polega na otwarciu tętnicy płucnej i mechanicznym usunięciu przeszkody. Zazwyczaj przeprowadza się go w krążeniu pozaustrojowym, co oznacza, że w trakcie operacji krew pacjenta jest pompowana poza jego ciałem przez specjalne urządzenie zastępujące pracę serca i płuc. Tego typu procedura jest skomplikowana, obarczona ryzykiem, ale często stanowi jedyną możliwość uratowania życia pacjenta w przypadku masywnego zatoru.

Po udanym usunięciu zatoru niezwykle istotne jest zapobieganie nawrotom, gdyż pacjenci z historią zatoru płucnego są szczególnie narażeni na jego ponowne wystąpienie. W tym celu bezpośrednio po usunięciu materiału zatorowego podaje się pacjentowi heparynę, która działa jako silny antykoagulant, zapobiegając tworzeniu się nowych skrzeplin. Następnie, w ramach długofalowej profilaktyki przeciwzakrzepowej, heparyna zostaje zastąpiona doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak warfaryna lub acenokumarol. Te leki wymagają regularnej kontroli wskaźnika INR, który pozwala ocenić skuteczność i bezpieczeństwo terapii, tak aby utrzymać odpowiednią równowagę między ryzykiem krwawienia a ochroną przed nawrotem zakrzepicy.

Długoterminowe postępowanie w przypadku pacjentów po przebytym zatorze płucnym obejmuje także regularne wizyty kontrolne u kardiologa oraz chirurga naczyniowego. Niezbędne są okresowe badania kontrolne, które pozwalają monitorować stan układu sercowo-naczyniowego oraz skuteczność leczenia przeciwzakrzepowego. Pacjent powinien być świadomy, jak istotna jest współpraca z lekarzem i jak kluczowe jest przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia.

Aby uniknąć ponownego wystąpienia zatoru płucnego, zaleca się unikanie długotrwałego bezruchu, na przykład w trakcie podróży samolotem lub długiego pobytu w łóżku po zabiegach operacyjnych. Aktywność fizyczna, dostosowana do stanu zdrowia pacjenta, jest jednym z kluczowych elementów profilaktyki, gdyż wspomaga prawidłowy przepływ krwi i zmniejsza ryzyko tworzenia się nowych zakrzepów. Istotna jest także dieta uboga w witaminę K, ponieważ witamina ta może osłabiać działanie leków przeciwzakrzepowych. Należy unikać nadmiernego spożycia produktów takich jak zielone warzywa liściaste, które są bogatym źródłem tej witaminy.

Podsumowując, leczenie zatoru płucnego jest procesem wieloetapowym, wymagającym ścisłej współpracy pacjenta z zespołem medycznym. Szybkie rozpoznanie i natychmiastowe podjęcie działań ratunkowych mają kluczowe znaczenie dla przeżycia pacjenta, a długoterminowe leczenie przeciwzakrzepowe oraz zmiany w stylu życia pomagają zapobiec nawrotom tej groźnej choroby. Stała kontrola lekarska, odpowiednia dieta oraz unikanie długotrwałego unieruchomienia są fundamentami skutecznej profilaktyki i pozwalają pacjentowi wrócić do normalnego życia, minimalizując ryzyko przyszłych komplikacji zdrowotnych.

Umów się na konsultację do specjalisty

Umów wizytę
22 120 20 84